Liseden bir arkadaşımın Facebook’taki bir paylaşımında geçiyordu: “eskiden endişeli Kemalist teyzemiz vardı şimdi de Gezi ile beraber endişeli solcu ablamız var diye…” “Bu hareket nereye kadar gidebilecek? Kalıcı bir örgütlenmeye dönüşebilecek mi yoksa sönümlenecek mi? Devrim ne zaman olacak?” gibi soruların ardı arkası kesilmiyor. Endişenin sonu yok belli ki.
Çapulculuktan devrim değilse de evrim olur ve bu endişelenecek veya küçümsenecek bir durum hiç değil. 1980 darbesi sonrasında etkisizleştirilen bir kuşağın çocuklarının sokağa hep beraber dökülebilmiş olması ve Gezi Parkı direnişini deneyimlemesi artık yepyeni bir politize toplum dönemine işaret ediyor. Gezi direnişinin sosyal medya gibi merkezsiz ve hiyerarşik olmayan bir araçla organize olması herkesi Gezi eylemlerinde sorumlu katılımcı yaptı. Gezi direnişinin otonomi ve katılımcı demokrasi istemi pratikleştirildi. Tabii ki, bu, kapitalizmin otoriter ve hegemonik biçimlerinin insanları edilgenleştirip aynılaştıran anlayışına karşı büyük bir meydan okuma.
Gezi hareketini uluslararası alanda tanımlama ve konumlandırma tartışmasına girenler öncelikle Arap Baharı’na sonra da Amerika’daki Occupy Wall Street hareketine referans veriyor. Gezi, Tahrir meydanındaki protestolar gibi çok büyük bir kitle hareketi olma özelliği taşıyor. Ama Mısır’ın aksine Gezi protestoları demokratik seçimle iktidara gelmiş bir hükümete karşı yapılıyor. AKP hükümeti İslamcılık ve neoliberalizmi buluşturması yönüyle, nam-ı diğer “Türk Modeli” sunumu ile Arap Baharı’nı yaşayan ülkelere örnek diye gösteriliyordu, nitekim onlar da “demokratik seçimler” sonucunda başlarında AKP’nin “Müslüman Kardeşlerini” buldular. Gezi Parkı eylemleri başladığında küresel kapitalizm ile tümden bütünleşmiş durumdaki AKP hükümeti, Ortadoğu için büyük güçlerin şekillendirdiği bir olası Sünni-Şii çatışması planı içinde Sünnilerin koruyucusu ve neoliberal kapitalizmin savunucusu rolüyle etken bir rol üstlenmeye çalışıyordu.
Öte yandan, Gezi hareketi Amerika’daki Occupy gösterilerinin üzerinde durduğu çevreci ve anti-kapitalist duruştan da besleniyor: “Gezi parkı AVM olmayacak, park kalacak.” Gezi hareketi aynı zamanda, AKP’nin Türk ekonomisinin başarısı olarak betimlediği ve aslen kendine yakın şirketlere kamu arazileri ve doğal kaynaklar üzerinde inşaat hakkını ihale ederek rant alanları yaratan anlayışına karşı örgütlenmiş bir kitle tarafından yapılıyor. Ama hem Gezi parkı eylemlerinin sloganlarına hem de Taksim Dayanışması’nın istemlerine bakıldığında Amerika’daki Occupy Wall Street eylemlerinin bir numaralı vurgusu olan gelir dağılımında adalet talebi ve anti-kapitalist duruş biraz arka planda kalıyor. “Azami ücret asgari ücretin 1o katından fazla olmasın” veya “sendikalaşmanın önü açılsın” gibi maddeler eylemler boyunca dile getirilmiş olsa da bu talepler en öncelikli talepler arasında yer almıyor. Onun yerine polis şiddetine son verilmesi, özgürlük, otonomi, katılımcı demokrasi, farklılıklara saygı ve çoğulculuk üzerinde duruluyor. Yani sınıflar arası eşitlik talebi, biraz özgürlük ve kardeşlik isteminin gerisinde kalıyor. Eşitlik vurgusu her ne kadar talepler arasında arka planda yer alsa da, Gezi Parkı içerisinde örülen dayanışma ve paylaşım pratiğinde ortaya çıktı. Park içinde paranın geçmemesi, kitapların, giysilerin, yiyecek ve ilaçların paylaşılmasıyla beraber mülkiyet ilişkilerine ve maddi eşitsizliklere karşı güçlü bir pratik evrilmeye başladı. Aslında Erdoğan’ın Gezi protestocularını adlandırırken istisnasız hepsini Çapulculukta “eşitlemesi” de Gezi Parkı’nda yeşermeye başlayan bu eşitlik pratiğine belki de ilginç bir katkı sundu.
Bilindiği gibi Erdoğan, Gezi protestocularını Çapulcu olarak adlandırdı. Çapulcu yani üretici gücü olmayan, gereksiz, belki eğitimsiz ve sisteme bir katkısı olmayan… Gezi hareketinin başlamasıyla beraber, borsa yabancı paranın Türkiye’den çekilmesi nedeniyle geriledi, faizler geçen aya nazaran neredeyse iki katına çıktı ve Merkez Bankası ne kadar müdahale etse de Türk Lirası rekor bir seviyede değer kaybetti. Bu nedenle, Erdoğan Gezi hareketini Türkiye’nin ekonomik ve politik güç olmasını istemeyen dış güçlerin komplosu olarak tanımlıyor. Çünkü Çapulculuk, yani Gezi Parkı’nda evrilen katılımcı demokrasi ve eşitlik pratiği hızın egemen olduğu kapitalist düzende bir lüks olarak görülüyor… Zizek’in de vurguladığı gibi otoriterlik ve kapitalizm, liberal demokrasi ve kapitalizmden de daha iyi bir ikili ve bu ikili Çin ve Rusya’da iyi işliyor. Buna Paul Virilio’nun vurguladığı kapitalizmin durmadan hızlanma mecburiyeti de eklenince Gezi Parkı, yavaş yavaş ve kendiliğinden örgütlenen yapısı ile bugünkü hegemonik neoliberal düzenin tam karşısında konumlanıyor.
Kürtlerin önemli bir bölümünün Gezi Parkı direnişiyle başlayan toplumsal hareketlenme konusunda ikircikli, kararsız ve sitemkâr bir ruh halini paylaştığını söylemek mümkün. Kürtlerin eleştirilerinin temel özeti şudur: “O kalabalıklar” bugüne dek bizim hiçbir acımıza ve yaramıza derman olmadı, her zaman iktidarın cephesinde yer alarak bize karşı ölü sessizliğini, ayrımcılığın ve ırkçılığın korosuna dâhil olmayı tercih ettiler, biz niye onlara destek verelim ki? Bu eleştiri genel olarak doğru ve haklı bir eleştiridir. Ancak netleştirilmesi gereken temel soru şu: “O kalabalıklar” kim? Kastedilen CHP, TKP, İşçi Partisi ve bilumum Ulusalcı ve Kemalist güçlerse, Kürtler bu hareketler hakkında zaten çoktan hükmünü vermiş durumda. Kürdistan’da toplam beş milletvekili bile çıkaramayan, tamamen tabela partisi konumunda olan, Kürtlerin hiçbir politik beklentisinin olmadığı bu ölü ideolojileri eleştirmenin, bu kesimlere öfkelenmenin veya sitem etmenin hiçbir anlamı zaten yoktur. Ancak kastedilen bir avuç radikal sosyalist, anarşist, feminist veya lgbtt özneleriyse bu konuda biraz daha ayrıştırıcı ve insaflı eleştiriler yapmak icap etmez mi? Yıllardır zaten Kürt hareketiyle her konuda dayanışma içinde olan, son dönemde HDK bünyesinde her konuda Kürtlerle ortak eylemler ve platformlar örgütleyen bu insanları “o kalabalıklar” denilen belirsiz ve “boş gösteren” kavramın içine hapsetmek kime ne kazandırır? Sırrı Süreyya Önder, Ertuğrul kürkçü, Sabahat Tuncel ve Levent Tüzel gibi vekillerin meclise taşınmasında “marjinal” diye addedilen güçlerin çorbada önemli oranda tuzu bulunduğunu, Roboski için yürüyüşlere katıldıklarını, belgeseller çektiklerini, Kürtlerin hiçbir acısı karşısında hiç de sessiz kalmadıklarını ancak seslerinin şoven korolar içinde hep kısık kaldığını, güçlerinin buna yettiğini de teslim etmek gerekiyor. Ulusalcı ve Kemalist cephenin sahte ve ikiyüzlü isyanını eleştirirken “o kalabalıklar” denilen total tepkiyle belli kesimlere ve insanlara biraz haksızlık ettiğimizi lütfen görelim.
Bu dört güne dair çok şey söylenip yazılabilir; “büyük” siyasal tahliller yapılabilir. Peki bu dört günde gerçekten ne oldu? Gezi Parkı direnişi, sıradan insanların, yani hepimizin kolektif eylem ve örgütlenme kapasitesinde büyük patlamaya yol açtı. Sadece bir kıvılcımla… Direnişin bedenini Boğaz Köprüsünden yürürken ve İstiklal caddesinde polis şiddetinden korkmazken gördük. Gaz altında bırakılmış insanların birbirlerini kolladığını, esnafın bedava yemek dağıttığını, yaralılara kapılarını açtıklarını, doktorların yardıma koştuklarını gördük. Polis bizlere savaş açtı; gaz stoklarını tüketip, plastik mermi kullandı ancak direnişin bedenini durduramadı. Bu kolektif beden bir kıvılcımla harekete geçip günlerce direndi. Yaşananlar kolektif hafızaya işlendi; damarlarda dolaşan bir hayat haline geldi. Hafızamıza yeni bir direniş nakşedilirken diğer direnişlerden kalan basit bir gerçeği de hatırladık: Kendi kaderimizi kendimiz tayin edebiliriz!
Davetsiz Misafir 