Kanada’nın York Üniversitesi’nden Prof. Roger Keil ile İstanbul Planlama Ajansı adına Covid-19’un kente etkilerine dair bir söyleşi gerçekleştirdik. Korona salgınıyla derinleşen kentsel eşitsizlikleri azaltmak için belediyeler ve şehir planlama birimlerinin neler yapabileceğini tartıştık.
Başta İstanbul olmak üzere 13 dünya kentindeki toplu konut ve kentsel dönüşüm projelerini eleştirel bir biçimde inceleyen kitabımız “Massive Suburbanization: (Re)Building the Global Periphery” University of Toronto Press’ten çıktı! Kitabımızdaki her makale o şehir üzerine uzun süredir çalışan uzman akademisyenler tarafından kaleme alındı. Roger Keil ve Murat Ucoglu ile birlikte derleğimiz kitabımız hakkında şimdiye kadar okuyanlar aşağıdaki yorumları yaptı:
“Bu yalnızca bir kitap değil, bir olay!..”
“Bu eser, kent çalışmaları alanında çok önemli bir sentez üretiyor ve kent çalışmalarının geldiği son noktayı ileriye taşıyor…”
“Bu kitap kent çalışmaları, mimarlık, coğrafya, antropoloji, sosyoloji, sosyal politika ve benzer alanlarda ders kitabı olarak okutulabilir…”
Kitabımızı yayınevinin aşağıdaki linkinden %25 indirimle edinmek mümkün:
https://utorontopress.com/ca/massive-suburbanization-3
Our book “Massive Suburbanization: (Re)Building the Global Periphery” was finally published by the University of Toronto Press! Our book that I co-edited together with Roger Keil and Murat Ucoglu critically examines large-scale housing projects in 13 different cities with a particular focus on Istanbul. We have worked very hard and very carefully for a very long time on this, but as you see some of the previous reader’s comments below, I guess that it is worth to do it:
“This collection is more than just another manuscript. It is more like an event..”
“This publication would constitute a major synthesis and advance in the state-of-the-art regarding sub/urban studies.”
“The book could be assigned in courses in urban studies, architecture, geography, anthropology, sociology, social policy, or similar fields.”
You can purchase the book with a 25% discount by clicking the UfT Press web site link below.
https://utorontopress.com/ca/massive-suburbanization-3
Thank you very much to our contributors Stefan Kipfer, Mustafa Dikeç, David Wilson, Basmattee Boodram, Jasmine Smith, Matthias Bernt, Steven Logan, Douglas Young, Roza Tchoukaleyska, Erbatur Çavuşoğlu, Julia Strutz, Wafae Belarbi, Max Rousseau, Margot Rubin, Sarah Charlton, Abidemi Coker, Oded Haas, Karl Schmid, Tianke Zhu and Fulong Wu.
“Oradaki çevreci gruba sabaha karşı sert müdahaleden sonra yeter artık dedim yani.
Ben bir şey yapmasam bile yanlarında olayım dedim, hiçbirini tanımıyordum.
Arkadaşlarımla Facebook üzerinden haberleştik.
Bir önceki günden Reyhanlı olayında kopuş oldu zaten konuşuyorduk.
Siyaseti umursayıp da bir şey yapamayanlar için bir kopma noktası…”
(İnsan kaynakları çalışanı)
Gezi ile sokak siyasetine ilk kez girişen ve böylece küçük bir çevreci eylemi kitlesel bir protestoya dönüştüren kalabalıklar bir anda ortaya çıkmıştı. Bir yıl önce en çok da buna şaşırıldı. 1 Mayısların kemikleşmiş geleneksel solcu ekiplerinden olmayan ama 31 Mayıs 2013 tarihinde öndeki örgütlü grupların arkasındaki kalabalığı yaratan Gezi protestocuları ne için oradaydı? Geçen bir yıl süresince bu insanlar çeşitli vesilelerle yine sokaklara çıktı. Berkin’in cenazesini bu milyonlar sahiplendi, yine bu insanlar seçim sonrası sokaklarda oyunu çaldırmamak için sabahladı. En son olarak da 13 Mayıs Soma işçi katliamını protesto etmek için bir araya geldiler.
Ama 30 Mart yerel seçimlerinde sol, bir oy patlaması yapamadı. Bu 1 Mayıs da yine geleneksel kısıtlı solcu katılımıyla gerçekleşti. Yani Gezi dinamiğini taşıyan kesim ile sosyalist hareket bir iletişim kuramadı. En son geçtiğimiz haftalarda Gezi’nin sahiplenebileceği iki miting, Soma mitingi Kadıköy’de, Alevi mitingi de Şişli’de olmak üzere aynı gün farklı yerlerde yapıldı. Büyük kitlelerin bazı mitinglere katılmamasının açıklaması, işçi sınıfı bilinci taşımayan bir mücadele zaten devrime gidemez denerek veya orta sınıflar avantajları nedeniyle sisteme muhalif olamaz önyargılarıyla hele ki, sadece eyleme gidenler toplumsal vicdana sahiptir kibriyle yapılamaz. Alternatif bir tanı için, Gezi protestocularıyla Ağustos 2013 döneminde yaptığım görüşmelerden yararlanacağım. Bu yazıdaki amacım da bir yıl önce gerçek, doğrudan, katılımcı demokrasi isteğiyle sokağa çıkan Gezi protestocularına sözü geri vermek ve Gezi’yi kitlesel bir harekete çeviren dinamik üzerine düşünmek.
Gezinin birinci yıl dönümünde düşünülmesi gereken insanların nasıl bir harekette var olmak istedikleri olmalı, çünkü insanların nasıl bir muhalefetin içinde olmak istedikleri sistemin meşruiyetini tamamen kaybettiği kırılgan noktayı ele veriyor. İşte neoliberal düzene alternatif bir sosyal değerler yaratımı buradan esinlenmeli.
Solun ve Sağın Ötesinde: Politikleşen Apolitik
Niye siyaset Gezi’de birden bire popüler oldu? Nasıl kendisine apolitik denen veya küçük burjuva denip geçilen kesimler Gezi eylemcilerine dönüştü? Geziyi kitleselleştiren ve Kuzey Amerika’daki Occupy hareketleri gibi kısıtlı ve marjinal olmasını engelleyenler, Gezi’ye bireysel olarak veya kendi aralarında sözleşip katılanlardı. Aralarında daha önceden örgüt ve hatta eylem deneyimi bile olmayanlara niye Gezi’ye katıldıklarını sorduğumda birçok kişiden “Gezi’nin politik olmadığı ve bu yüzden katıldıkları” yanıtını almıştım. Birçok kişi de Gezi Parkı’nın merdivenlerinde ve meydandaki siyasi parti ve gruplara ait stantlara uğramayıp arka taraflardaki arkadaşlarını bulmaya gittiklerini anlatmıştı:
“Hiçbir örgütlenme içine girmedim. Gençlikten gelen bir şey -bu ilk eylemim– zaten partisiz bir eylem en mantıklısı bu” (Pazarlama müdürü)
“Herhangi bir gruba üyeliğim yok, bir partinin gençlik kolunda değilim. Ait hissettiğim politik bir görüşüm de yoktu. Üniversitede bir kez onur yürüyüşüne katıldım. Siyasi olarak bir şeylere karşı değil de, hak içindi. Bizim okuldan Cihan vardı, onun için Çağlayan adliyesinde beklemiştim. Hep birilerinin haklarını savunmak içindi. 1 Mayıs’a hiç katılmadım. Bir örgüte de katılmadım.”(Öğrenci)
Başka bir Gezi katılımcısı plastik mermiyle göğüs kısmından yaralandığını söyledikten sonra Gezi Parkı deneyimini şöyle anlatıyordu:
“Sol örgüt çadırlarına uğramadık, çünkü onlar taraf. Siyasi bir partiye de katılmadık. Tam tersine arkadaşlarla konuşayım ortamı göreyim dedik.” (Avukat)
“Bir sürü sol örgüt çadır kurmuştu. Benim elime manifesto tutuşturuldu: ‘Yeter artık bu rejim bilmem ne’ -yavaşça katlayıp cebime koydum” (Öğrenci)
İnanması güç ama son 12 ayda
Türkiye tarihinin en büyük ayaklanması #Gezi,
en büyük yolsuzluğunun ifşası #17Aralık,
en kalabalık cenaze töreni #BerkinElvan,
en şaibeli seçimi #30Mart ve
en büyük işçi katliamı #Soma yaşandı.
Türkiye’nin en karanlık dönemlerinden birini yalnızca bir yıla sığdırmayı başaran AKP ülkenin sırtında bir kanburdan başka bir şey değildir artık. Silah zoru, polis copu bu algıyı sadece biraz daha pekiştirmeye yarar, o kadar.
Hafızalarımız daha çok taze, hafızalarımız kurşun geçirmez.
O yüzden bugün ve her zaman, AKP ve tüm kurumsal iktidarlar için sonun bizler içinse yepyeni bir geleceğin başlangıcı olan #GeziyiHatırlat
Yukarıdaki resim AKP’nin İstanbul’u kanser ettiğinin resmidir… Şekli üç bin yıldır hafızalara kazınmış İstanbul tarihi yarımadasının AKP kanser hücresi musallat olduktan sonraki trajik son görüntüsü artık böyle. Rant için umarsızca inşa edilen deniz dolgusu Yenikapı sahilinde bir Ur’a dönüşmüş durumda…
AKP’nin Yenikapı’daki deniz dolgusu fotoğrafta görülen kanserli ur görüntüsünü almadan birkaç ay önce şunları yazmıştık: bkz: AKP Fuzuli İnşaatlar Enstitüsü
“Yenikapı sahili dolduruluyor. Projenin adı “İstanbul Metropolü Miting ve Gösteri Alanı”. Hedef yine “dev” bir alan inşa etmek. Sayılar da her zamanki gibi devasa: Yenikapı sahilindeki dolgu ve inşaat çalışmaları tamamlandığında 518 bin metrekaresi dolgu, tam 715 bin metrekare büyüklüğünde bir miting, gösteri, konser ve yeşil alan olacak. Bu alanda 700 bin ila 1 milyon arasında kişi miting yapabilecek. Peki, Gezi direnişi sonucu Gezi Parkı’nın kazanıldığı ve Taksim Meydanı ve çevresinde siyasi mücadelenin yükseldiği bir ortamda kim sesin dağılacağı, göstericilerin polis ile deniz arasında göz göre göre tuzağa düşeceği Yenikapı sahilinde miting yapmak isteyecek? Yenikapı sahilindeki dolgu miting alanı tıpkı Çamlıca Camii gibi kullanım değeri sıfır olan, ancak inşaatın ihale edildiği firmalara büyük rantlar elde etme imkânı sunacak bir proje. Bu projenin kullanım değerinin olmaması bir yana tarihe ve çevreye vereceği zararlar da inşaat rantının gölgesinde kalmış durumda. Çevre Mühendisleri Odası Başkanı Baran Bozoğlu, denize dolgu yapılmasının denizi kirleteceğini ve alanın depreme dayanıksız olduğunu söylüyor. Bozoğlu, dünyada gelişmiş ülkelerde uygulanmayan dolgu sisteminin her açıdan bir çevre felaketi anlamına geleceğinin altını çiziyor. “Denize ait olmayan beton yığınını oraya koyarak dolgu yapmanız denizi kirletmek anlamına gelir. Bu tıpkı denize çöp poşeti atmak gibi bir şey. Marmara ve Karadeniz’deki kirliliğin nedeni oradaki biyoçeşitliliğin azalarak canlıların ölmesi. Yani denizi doldurarak hem inşaat kaynaklı bir kirlilik oluşacak hem de ekosistem bozulacak. (Bianet’teki ilgili yazı için bkz: “Yenikapı’daki Miting alanı Ekosistemi Bozar”)”
Yenikapı sahiline tümör şeklinde deniz dolgusu yetmiyormuş gibi, bugün İstanbul’un siluetini bozan Haliç Metro Köprüsü, Sülemaniye’ye iki çirkin minare eklemiş durumda. Konuyla ilgili Bianet’in haberinde uzmanların ve UNESCO’nun itirazlarının köprünün inşaatının İstanbul’un siluetini bozmayacak şekilde yapılmasını engelleyemediği ifade ediliyor:
“İstanbul’un siluetine hançer eleştirileriyle geçen 10 yıllık süreçte “direksiz inşa edilemez” tartışmasına karşı çıkan uzmanlar, “direksiz, kablosuz” Süleymaniye’yle boy ölçüşmeyen sade bir köprü talep ettiler. Ancak sonuç değişmedi. Köprünün UNESCO ve Türkiyeli uzmanların baskılarıyla ufak değişiklikler yapılan inşaası tamamlandı.”
Yine aynı haberde görüşlerine başvurulan tarihçi Cemal Kafadar Haliç Metro Köprüsü’nün ayaklarını “Godzilla’nın Ayakları” olarak tanımlıyor ve şöyle devam ediyor: “İstanbul’un en önemli silueti, Süleymaniye’den başlayarak Topkapı Sarayı’na kadar eğilerek giden yamaçlarda, üç boyutlu, adeta bir yontu lezzeti veren, birbiri ile (ve şehrin Doğu Roma mirası ile) tenasüp adabı içinde sohbet eden Osmanlı yapılarıdır. Tartışmayı, köprünün Süleymaniye’ye olan müdahalesini konuşmakla sınırlarsak İstanbul’un eşsiz siluetine haksızlık etmiş oluruz.” Kafadar “UNESCO ile mutabakata vardık” denmesine de tepki göstererek “Bu da beni çok üzüyor. Bir kamu yöneticisi için UNESCO ile mutabakata varmış olmak kendi kamuoyunu ikna etmekten daha mı önemli?” diyor. Konuyla ilgili Bianet haberi için bkz: Tüm İtirazların Ardından Haliç Köprüsü
Yaşam alanlarımız mevcut siyasi iktidar aklının tüm kurumları tarafından ciddi bir tehdit altında. Bu akıl karanlık, intikamcı yüzünü daha önce Gezi Parkı’nda olduğu gibi bu kez de ODTÜ’de ve yine gaz-toz-duman arasında gösterdi.
ODTÜ’de yol açma bahanesi ile yaşanan ve halen yaşanmakta olan şey bir “kentsel tecavüz” vakasıdır. Gece karanlıkta, gözlerden uzakta, kalabalık ve alelacele yapılmıştır. Üstelik bu tecavüze bir bedel dahi biçilmeye çalışılmıştır. Yol yapılmaya çalışılan ve binlerce ağacı bir gecede yok edilen alan bir üniversitenin kampüs alanıdır ve hiç bir iktidarın keyfi ve hoyrat uygulamalarının nesnesi olmamalıdır.
Mevcut siyasi iktidar aklının bir diğer hedefi ise “üniversitelerin özerkliği fikri”dir. Bu ise üniversitenin nesnel olmayan üretimlerinin olduğu kadar sahip olduğu fiziksel varlıklarının da özerkliğidir. Bu anlamıyla ODTÜ kampüsüne yapılmakta olan müdahale aynı zamanda Türkiye üniversitelerinin özerkliği fikrinden elimizde ne kaldiysa ona yapılmaktadır.
Özetle, uygulanan gerilim politikaları devlet şiddetini normalleştirirken, buna karşı duruşları kriminalize etmekte ve marjinallik söylemi ile toplumdan yalıtmaya çalışmaktadır. ODTÜ ise üzerine yapıştırılmaya çalışılan “modern eşkıya” yaftası ile bu sürecin dışında değildir.
Bu gidiş tersine çevrilmelidir. Yaşam alanlarımızda uygulanan devlet şiddeti olağandışı ve kabul edilemez, bu şiddete karşı durmak ve direnmek ise olağan ve vatandaşlık hukukundan gelen doğal haktır.
Bizler üniversitelerin özerkliği fikrini tümden ayaklar altına alan, kentsel tecavüze bedel biçen, şiddetini normalleştirip buna karşı durmayı kriminalize eden mevcut siyasi iktidar aklının ve bu akla bir alternatif oluşturma kapasitesinden yoksun güncel kurumsal siyaset anlayışının çıkmaz sokak olduğunu görüyor ve karşı çıkıyoruz. Tüm bunlardan azade yeni dillerle ve yeni yaşam pratikleriyle mümkün kılınacak bir yol arayışına olan inancımızı yineliyoruz.
SeyyarForum
GEZIniyoruz NYC
Ottawa Gezi Platformu
Türkiye’nin ekonomisi iyiye gitmiyor. İthalata dayanan ve bu ithalatı finanse edecek yabancı fonların akışına bağımlı olarak ayakta durabilen Türkiye ekonomisinde dengeler son aylarda ciddi biçimde sarsıldı. Bunun en açık göstergesi geçtiğimiz iki ayda Türk lirasının Amerikan doları karşısındaki hızlı değer kaybı oldu.
Ekonomik büyüme oranı da son dönemlerde beklentilerin oldukça altında kaldı. Veriler bu az miktardaki ekonomik büyümenin de özel sektörden ziyade büyük oranda kamu yatırımlarından kaynaklandığını gösteriyor. Peki devlet, ekonomiyi ayakta tutmak için neye yatırım yapıyor, kamu kaynaklarını nerelere harcıyor?
Daha önceki bir yazımızda belirttiğimiz gibi (bkz:“Yabancı Sermayenin Türkiye Lobisi AKP Hükümeti) AKP döneminde gerçekleştirilen yatırımların çoğu inşaat ve turizm alanlarından ibaret kaldı. Bir dönem hızlı nüfus artışı ve büyük kentlere göç ile hızla büyüyen inşaat sektörü, kentleşme oranının doyum noktasına yaklaşması ve nüfus artış hızının da düşmesi ile beraber krizin eşiğine geldi. İstanbul başta olmak üzere büyük kentler kimsenin satın almadığı on binlerce boş daire ve kimsenin gitmediği onlarca alışveriş merkezi ile doldu. Konut ve alışveriş merkezleri boş kalınca bu defa Yeni Havaalanı, Üçüncü Köprü, Kanal İstanbul, Yenikapı sahiline dolgu miting alanı, Çamlıca tepesine dev camii gibi gereği ve anlamı belirsiz, çevreye olumsuz etkileri göz önünde bulundurulmamış altyapı projelerine yönelindi.
Bu projelerin ortak özelliği hepsinin “dev” olması ve reklam ve tanıtımlarının da bu özellikleri yani “devasa boyutlarda” olmaları üzerinden yapılması oldu. Ama bu “dev” yapıların içini dolduracak “dev” bir toplumsal talep olup olmadığı hep meçhul kaldı. Bu kadar “devasa” projeleri hayata geçirmeye kalkarken herhangi bir talep araştırması yapmaya, sivil toplum örgütlerinin görüşünü almaya, kamuoyunun nabzını yoklamaya tenezzül edilmemişti belli ki.
Tüm bu projeler ekonomiyi canlandırmak için kaldırım taşlarının sökülüp yeniden yerine dizildiği dönemleri hatırlatıyor ve AKP iktidarı altındaki ekonominin krizinin iyice yaklaştığını bizlere haber veriyor.
Şimdi dilerseniz bu fuzuli projelerin en dikkat çekenlerine tek tek ve daha yakından bakalım:
1-Çamlıca Tepesine Hiçbir Zaman İçi Tamamen Dolmayacak “Dev Camii”
İstanbul’un siluetini bozduğu, Sultanahmet Camii’nin büyükçe bir taklidi olduğu gibi tartışmaların gölgesinde Çamlıca tepesine yapılacak “dev” camiinin temeli 6 Ağustos’ta atıldı. Anaakım medyada camiinin tanıtımı başbakan Erdoğan’ın çok sevdiği bir biçimde çok ve büyük sayılar verilerek yapıldı. Buna göre Çamlıca Camii “15 bin metrekare üzerine kurulacak çok büyük bir camii. Camide aynı anda 30 bin kişi, iç ve dış avlu dâhil edildiğinde aynı anda 50 bin kişi namaz kılabilecek.” Peki, camiinin açılış günündeki olası istisnai durum dışında bu camiide gerçekten 50 bin kişi hiç aynı anda namaz kılacak mı? Çamlıca bölgesinin seyrek nüfusu ve civardaki camiilerin dâhi boş kaldığı göz önünde bulundurulursa Çamlıca’ya dev camii projesinin bir ihtiyacı karşılamak yerine muhteris bir iktidarın gösteriş arzusunu tatmin etmek için hayata geçirildiği anlaşılıyor.
Avukatların dövülüp sürüklenerek gözaltına alındığı Avrupa’nın en büyük adalet sarayı Çağlayan Adliye’si örneğinde görüleceği üzere ebadın büyüklüğü adaleti olduğu gibi ibadeti de yüceltmiyor. Peki, bu büyüklük hırsı neden? Bir nedeni gösteriş arzusu dedik ama esas neden inşaatın büyüklüğü üzerinden kârları ve rantı artırmak. Camiinin ihale bedeli 111 milyon 500 bin lira. Bu şimdiye kadar bir camii inşaatı için yaratılan en yüksek rant. Camiinin tamamlandıktan sonra boş kalıp kalmayacağı veyahut gerçekten bir ihtiyaca cevap verip vermeyeceği bu yüksek rantı elde edecekler için belli ki önem taşıyan bir sorun değil.
2-Yenikapı Sahilinde Kimsenin Kullanmayacağı 1 Milyon Kişilik Dolgu Miting Alanı
Yenikapı sahili dolduruluyor. Projenin adı “İstanbul Metropolü Miting ve Gösteri Alanı”. Hedef yine “dev” bir alan inşa etmek. Sayılar da her zamanki gibi devasa: Yenikapı sahilindeki dolgu ve inşaat çalışmaları tamamlandığında 518 bin metrekaresi dolgu, tam 715 bin metrekare büyüklüğünde bir miting, gösteri, konser ve yeşil alan olacak. Bu alanda 700 bin ila 1 milyon arasında kişi miting yapabilecek. Peki, Gezi direnişi sonucu Gezi Parkı’nın kazanıldığı ve Taksim Meydanı ve çevresinde siyasi mücadelenin yükseldiği bir ortamda kim sesin dağılacağı, göstericilerin polis ile deniz arasında göz göre göre tuzağa düşeceği Yenikapı sahilinde miting yapmak isteyecek? Yenikapı sahilindeki dolgu miting alanı tıpkı Çamlıca Camii gibi kullanım değeri sıfır olan, ancak inşaatın ihale edildiği firmalara büyük rantlar elde etme imkânı sunacak bir proje. Bu projenin kullanım değerinin olmaması bir yana tarihe ve çevreye vereceği zararlar da inşaat rantının gölgesinde kalmış durumda. Çevre Mühendisleri Odası Başkanı Baran Bozoğlu, denize dolgu yapılmasının denizi kirleteceğini ve alanın depreme dayanıksız olduğunu söylüyor. Bozoğlu, dünyada gelişmiş ülkelerde uygulanmayan dolgu sisteminin her açıdan bir çevre felaketi anlamına geleceğinin altını çiziyor. “Denize ait olmayan beton yığınını oraya koyarak dolgu yapmanız denizi kirletmek anlamına gelir. Bu tıpkı denize çöp poşeti atmak gibi bir şey. Marmara ve Karadeniz’deki kirliliğin nedeni oradaki biyoçeşitliliğin azalarak canlıların ölmesi. Yani denizi doldurarak hem inşaat kaynaklı bir kirlilik oluşacak hem de ekosistem bozulacak.” (Bianet’teki ilgili yazı için bkz: “Yenikapı’daki Miting alanı Ekosistemi Bozar”)
Tüm bu uyarılara ek olarak Yenikapı sahilinde yapılacak meydanın tarihi yarımadanın silüetini ve topoğrafyasını bozacağının ve arkeolojik mirası etkileyeceğinin belirtmesine rağmen rağmen proje Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın onayıyla başlatıldı. Yenikapı İDO İskelesi ile Kennedy Caddesi arasındaki sahil şeridinde inşa edilmeye başlanan meydan için denizin dibi taşla doldurulacak. Dolgu alanının hemen yanında yer alan UNESCO’nun dünya mirası listesindeki 8500 yıllık kentsel ve arkeolojik sit alanı da tehdit altında kalacak.
Okumaya devam et
Davetsiz Misafir 