Son BDDK verilerine göre 2012’de takibe düşen kredi 30 milyarı geçti. Buna göre, geçen yıl 194 bin 38 kişinin kullandığı 7 milyar 886 milyon 360 bin lira tutarındaki konut kredisi takibe alındı. İhtiyaç kredisi kullanan 5 milyon 214 bin 919 kişi de 21 milyar 820 milyon 823 bin liralık borcu ödeyemedi.

Durumun vehametini daha iyi anlamak için 2011’de takibe düşen kredilerin 20 milyar lira civarında olduğunu hatırlatmak lazım. Yani alınıp geri ödenememiş ve hakkında yasal işlem başlatılmış borçlar 2011’den 2012’ye yani sadece bir senede %50 gibi çok ciddi oranda artmış.

Bu bilgilere ek olarak, Türkiye’de kredilerin nasıl finanse edildiğine bakacak olursak bir başka çarpıcı durumla karşılaşıyoruz. Zira 2013 başı itibariyle bankaların verdiği krediler ellerindeki mevduatı çoktan geçmiş bulunuyor. Güncel BDDK verilerinden derlenen yukarıdaki grafikten de görüleceği üzere kredi artışı mevduat artışından çok daha hızlı ve Türkiye’de mevduatın krediye dönüşme oranı yani kredi/mevduat oranı %104’e ulaşmış durumda. Yani mevduat açığı var ve tasarruflar tek başına kredileri karşılamaya artık yetmiyor.

Sadece neoliberal modelin eleştirisini yapan ekonomistler değil IMF, Dünya Bankası gibi neoliberalizmin bekçisi kuruluşlar ile Goldman Sachs, S&P gibi dünya finansal hegemonyasının baş aktörleri de Türkiye’nin düşük tasarruf ve mevduat oranlarına karşı yüksek miktarda kredi kullanımına imkan sağlayan şu anki ekonomik yapısının sürdürülebilirliği konusundaki şüphelerini ve uyarılarını sıklıkla dile getiriyor.

Batık ve takibe düşen kredilerdeki bunca artışa ve gelişmekte olan ülkeler arasında gayri safi milli hasılasına oranla en düşük tasarruf miktarlarından birine (%13) sahip olmasına rağmen Türkiye’deki kredi büyümesi devam ediyor. Merkez Bankası’nın 2013 yılı başında kredilerdeki büyümenin yıllık %15’i geçmemesi hedefi çoktan alaşağı edilmiş durumda. Türkiye’de şu an yıllık kredi büyümesi yaklaşık %30 civarında!

Peki tüm bu mevduat açığına ve düşük tasarruf oranlarına rağmen kredi büyümesi nasıl sürdürülebiliyor? İşte bu noktada Türkiye’de iç piyasadaki kredi büyümesi ancak yurtdışından borçlanarak kapatılmaya çalışılıyor. Türkiye ekonomisinin bu şekilde krediler, dışarıya borçlanma ve ithalat ile büyüyebilmesinin bugünkü yegane dayanağı yurtdışından kısa süreli olarak gelen ve “sıcak para” olarak tabir edilen yabancı sermaye yatırımları. Hükümetin bu yabancı sermayeyi çekmek için vergiden muaf hale getirdiği borsası ve yurtdışında neredeyse negatif olan faiz oranlarına kıyasla hala cazip faiz imkanlarıyla Türkiye tam bir sıcak para cenneti. Ekonominin ancak borçlanma ve ithalat ile büyümesinden kaynaklanan yüksek cari açık da işte bu kısa vadeli yabancı sermaye yani “sıcak para” akışı ile finanse edilebiliyor. Türkiye’nin kredi notunun geçtiğimiz hafta ikinci bir kredi derecelendirme kuruluşu tarafından da “yatırım yapılabilir” seviyeye yükseltilmesi bu yabancı sermaye akışını en azından kısa vadede bir süre daha güvence altına alacak gibi gözüküyor.

Peki orta ve uzun vadede sıcak parayla yani taşıma suyla ekonomi nereye kadar dönebilir? Türkiye’nin kredi notunun yükseltilmesi kısa vadede Türkiye’ye sermaye girişlerini artıracak ve güvence altına alacak olsa da, bu yoğun sermaye girişinden kaynaklı olarak faizlerde ve dolayısıyla kredi fazilerinde yaşanacak düşüşler iç piyasadaki kredi talebini büyük oranda artıracaktır. Keza yine yoğun yabancı sermaye girişi sonucu Türk lirasında yaşanacak olası bir değerlenme ithalata yönelimi artıracak ve ithalat ile ihracat arasındaki farkı daha da açacaktır. Tüm bunlar da dış borcun ve cari açığın yeniden büyük miktarlarda artışa geçmesi anlamına gelecektir. Artan dış borcu ve cari açığı finanse edebilmek için bu kez daha da çok yabancı sermaye girişine ihtiyaç duyulacaktır. Kısacası üretim ve yaratımla değil “sıcak para” ile döndürülmeye çalışılan ekonomi iki tarafı keskin kılıç gibidir. Zira “sıcak para” girişindeki artış bir yandan kredileri ve borçları kapatmaya yararken bir yandan da daha çok kredi almanın, ithalatın, borçlanmanın önünü açmaktadır. Bu kısır döngü sermaye akışları devam ettikçe sürer gider. Ancak eğitime ve teknolojiye değil yabancı sermayeyi ülkeye çekmeye odaklanmış bir siyasi iktidarın sıcak parayla kurduğu bu kısır ilişki yabancı sermayenin ani çıkış yaptığı kriz anlarında kopacaktır. Tıpkı 2008 krizinde olduğu gibi yabancı sermayenin ani kaçışı iflaslara, üç ayda %14’e varan ekonomik küçülmeye, çöküntü ve işsizliğe yol açar.

İzlediği politikalara bakılırsa hükümetin hala “teğet geçtiği” yalanı arkasına saklandığı 2008 krizinden hiçbir ders çıkarmadığı görülmektedir. Zira Türkiye 2013 başı itibariyle yani krizden 5 sene sonra ekonomik göstergeler ve kişi başına düşen gelir açısından ancak kriz öncesindeki (2007 sonu) noktasına ulaşabilmiştir. Yaşanacak olası yeni bir krizin ise tamamen “sıcak paraya” yaslanmış, batık ve takibe düşmüş kredi oranları 2008 krizi öncesinin çok çok üzerine çıkmış bir ekonomiyi nerelere sürükleyeceğini tahmin etmek zor değildir.